Andrzej NowakNiepodległa! 1864-1924: jak Polacy odzyskali ojczyznę
Kraków, Biały Kruk, 2018
Mam wielką przyjemność zachęcić do lektury książki „Niepodległa! 1864-1924. Jak Polacy odzyskali Ojczyznę.” Prof. Andrzej Nowak rozpoczął swoją pracę od spostrzeżenia, że pragnienie niepodległości jest częścią ludzkiej natury, o czym pisał już starożytny filozof, Platon. Prześledzenie polskiego tropu w uzyskaniu, umacnianiu a w końcu w walce o niepodległość jest fascynującym zajęciem. Prof. Nowak zauważył za mistrzem Wincentym Kadłubkiem, do tej pory lekceważonym w czasie szkolnych lekcji historii, znaczenie towarzyszącej czynom swoistej kultury niepodległości. W Kronice Wincentego Kadłubka możemy przeczytać stwierdzenie: czego podejmujemy się z miłości do ojczyzny, miłością jest, nie szaleństwem, męstwem, nie zuchwałością, bo mocna jest miłość jak śmierć...1
Autor zaproponował 12 znaków orientacyjnych na drogach polskiej niepodległości. Jednym z nich była Konfederacja Barska. W tym roku upływa dokładnie 250 lat jej zawiązania. Było to najdłużej trwająca seria lokalnych powstań w obronie suwerenności Rzeczpospolitej. Wielkość Polski przeszkadzała imperialnym sąsiadom a Polacy zauważyli zagrożenie dopiero w XVIII w., kiedy to w Warszawie coraz zuchwalej rządzili ambasadorowie imperatorskiej Rosji, a z „oświeconą” ich władczynią kolaborowała część politycznych elit Rzeczpospolitej. Jako sprzeciw wobec bezczelnych machinacji ambasadora Rosji, Repina, zawiązano właśnie Konfederację Barską 29.02.1768 r.
Choć Rzeczpospolita niestety utraciła niepodległość, to jednak Polacy żyjący co prawda w niewoli ale np. w atmosferze romantycznej kultury, poprzez literaturę, obraz czy muzykę pielęgnowali ideał polskości. Autor wymienił najbardziej zasłużone nazwiska artystów, którzy budzili ducha narodowego: Mickiewicza, Słowackiego, Norwida, Krasińskiego a także Chopina czy Matejkę. Bardzo ważną rolę odegrała twórczość literacka Sienkiewicza, dzięki której na polskość został uwrażliwiony prosty lud. Prof. Nowak podkreślił roztropne i zjednoczone starania wielu działaczy społeczno-politycznych i artystów, by wykorzystać sprzyjającą koniunkturę w polityce międzynarodowej u schyłku XIX i XX wieku. Działania Piłsudskiego, Dmowskiego, Witosa, Paderewskiego czy Korfantego były jakby zwieńczeniem wielowiekowych, upartych dążeń Polaków do odzyskania niepodległości, który to fakt świętujemy 11 listopada. W roku jubileuszowym będzie to szczególnie uroczyście.
KM
1. Por. A. Nowak, Niepodległa! 1864-1924. Jak Polacy odzyskali Ojczyznę, Kraków 2018, s. 9
