polska w muzycznej europieRyszard Daniel Golianek
Polska w muzycznej Europie: tematyka polska w dziełach kompozytorów zagranicznych XIX w.
Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2019

Obecność wątków polskich w muzyce europejskiej „długiego wieku XIX”, traktowanego jako całość czasu, od wybuchu rewolucji francuskiej, do końca I wojny światowej, jest bardzo bogata i wielowymiarowa. Jak pisze autor książki: nie sposób opisać wszystkich utworów muzycznych, w których zaznacza się nawiązanie do tematyki polskiej, jest to bowiem repertuar bardzo szeroki, a jednocześnie w większości nieprzebadany.1

Wielu kompozytorów nawet tych najbardziej znanych pisywało polonezy np. Ludwik van Bethoven, Franz Schubert, Franz Liszt. Analogicznie było z mazurkami, zwłaszcza gdy zdobyły one znaczącą popularność dzięki twórczości Fryderyka Chopina, w drugiej poł. XIX wieku. Podobnie bogato wygląda krąg twórczości operowej, w której występują wątki polskie. Skatalogowane one zostały przez Kornela Michałowskiego i wydane w ramach pracy "Opery polskie".

Na przełomie XVIII i XIX wieku Polskę traktowano jako kraj egzotyczny, położony na rubieżach ówczesnej Europy. Później, w miarę jak pojawiali się w „Starej Europie” Polacy, w kolejnych falach emigracji, a także z powodu popularności muzyki Chopina, Polska stopniowo przestawała być krajem nieznanym i obcym. W pewnej mierze powstałe po 1830 r. kompozycje muzyczne, w których poruszana jest tematyka polska, należy traktować, jak pisze autor książki, jako przejaw ugruntowania się zainteresowania Polską i jej mieszkańcami oraz rozumieć jako ważne głosy w sprawie polskiej historii, narodowych dążeń niepodległościowych i kulturowej tożsamości Polaków.2

Autor ciekawie i szczegółowo omawia recepcję polskiej historii przez twórców czeskich (np. opera "Vanda" Antonina Dvořáka), niemieckich (w postaci romantycznych adaptacji "Ballad" Mickiewicza jako "Polnische Balladen" Carla Loewego), rosyjskich (np. wątek polski w operze "Borys Godunow" Musorgskiego czy ballada symfoniczna "Wojewoda", stworzona przez Piotra Czajkowskiego a zainspirowana Mickiewiczowską balladą "Czaty").

Wątki polskie były obecne również w operetkach twórców niemieckich, austriackich czy węgierskich, np. operetka "Die blaue Mazur" powstała jako wynik współpracy wybitnych osobistości teatru muzycznego początków XX wieku: kompozytora Franza Lehára oraz librecistów Leo Steina i Beli Jenbacha, autorów tekstu do słynnej operetki Imre Kalmana "Księżniczka czardasza", wystawionej w 1915 r. Wielka liczba 333 spektakli operetki "Die blaue Mazur" na deskach wiedeńskiej Theater an der Wien świadczyła o olbrzymiej popularności utworu w okresie międzywojennym. Operetkę wystawiano też w berlińskim Metropolu, w Daly’s Theatre w Londynie (1927) i w Paryżu (w adaptacji Marcela Dunana).

Zapraszam nie tylko melomanów do tej ciekawej lektury.

 
KM

1. Por. R.D. Golianek, Polska w muzycznej Europie. Tematyka polska w dziełach kompozytorów zagranicznych XIX wieku, Warszawa 2019, s. 15
2. Tamże, s.19