Ryszard Daniel GolianekPolska w muzycznej Europie: tematyka polska w dziełach kompozytorów zagranicznych XIX w.
Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2019
Obecność wątków polskich w muzyce europejskiej „długiego wieku XIX”, traktowanego jako całość czasu, od wybuchu rewolucji francuskiej, do końca I wojny światowej, jest bardzo bogata i wielowymiarowa. Jak pisze autor książki: nie sposób opisać wszystkich utworów muzycznych, w których zaznacza się nawiązanie do tematyki polskiej, jest to bowiem repertuar bardzo szeroki, a jednocześnie w większości nieprzebadany.1
Wielu kompozytorów nawet tych najbardziej znanych pisywało polonezy np. Ludwik van Bethoven, Franz Schubert, Franz Liszt. Analogicznie było z mazurkami, zwłaszcza gdy zdobyły one znaczącą popularność dzięki twórczości Fryderyka Chopina, w drugiej poł. XIX wieku. Podobnie bogato wygląda krąg twórczości operowej, w której występują wątki polskie. Skatalogowane one zostały przez Kornela Michałowskiego i wydane w ramach pracy "Opery polskie".
Na przełomie XVIII i XIX wieku Polskę traktowano jako kraj egzotyczny, położony na rubieżach ówczesnej Europy. Później, w miarę jak pojawiali się w „Starej Europie” Polacy, w kolejnych falach emigracji, a także z powodu popularności muzyki Chopina, Polska stopniowo przestawała być krajem nieznanym i obcym. W pewnej mierze powstałe po 1830 r. kompozycje muzyczne, w których poruszana jest tematyka polska, należy traktować, jak pisze autor książki, jako przejaw ugruntowania się zainteresowania Polską i jej mieszkańcami oraz rozumieć jako ważne głosy w sprawie polskiej historii, narodowych dążeń niepodległościowych i kulturowej tożsamości Polaków.2
Autor ciekawie i szczegółowo omawia recepcję polskiej historii przez twórców czeskich (np. opera "Vanda" Antonina Dvořáka), niemieckich (w postaci romantycznych adaptacji "Ballad" Mickiewicza jako "Polnische Balladen" Carla Loewego), rosyjskich (np. wątek polski w operze "Borys Godunow" Musorgskiego czy ballada symfoniczna "Wojewoda", stworzona przez Piotra Czajkowskiego a zainspirowana Mickiewiczowską balladą "Czaty").
Wątki polskie były obecne również w operetkach twórców niemieckich, austriackich czy węgierskich, np. operetka "Die blaue Mazur" powstała jako wynik współpracy wybitnych osobistości teatru muzycznego początków XX wieku: kompozytora Franza Lehára oraz librecistów Leo Steina i Beli Jenbacha, autorów tekstu do słynnej operetki Imre Kalmana "Księżniczka czardasza", wystawionej w 1915 r. Wielka liczba 333 spektakli operetki "Die blaue Mazur" na deskach wiedeńskiej Theater an der Wien świadczyła o olbrzymiej popularności utworu w okresie międzywojennym. Operetkę wystawiano też w berlińskim Metropolu, w Daly’s Theatre w Londynie (1927) i w Paryżu (w adaptacji Marcela Dunana).
Zapraszam nie tylko melomanów do tej ciekawej lektury.
Wielu kompozytorów nawet tych najbardziej znanych pisywało polonezy np. Ludwik van Bethoven, Franz Schubert, Franz Liszt. Analogicznie było z mazurkami, zwłaszcza gdy zdobyły one znaczącą popularność dzięki twórczości Fryderyka Chopina, w drugiej poł. XIX wieku. Podobnie bogato wygląda krąg twórczości operowej, w której występują wątki polskie. Skatalogowane one zostały przez Kornela Michałowskiego i wydane w ramach pracy "Opery polskie".
Na przełomie XVIII i XIX wieku Polskę traktowano jako kraj egzotyczny, położony na rubieżach ówczesnej Europy. Później, w miarę jak pojawiali się w „Starej Europie” Polacy, w kolejnych falach emigracji, a także z powodu popularności muzyki Chopina, Polska stopniowo przestawała być krajem nieznanym i obcym. W pewnej mierze powstałe po 1830 r. kompozycje muzyczne, w których poruszana jest tematyka polska, należy traktować, jak pisze autor książki, jako przejaw ugruntowania się zainteresowania Polską i jej mieszkańcami oraz rozumieć jako ważne głosy w sprawie polskiej historii, narodowych dążeń niepodległościowych i kulturowej tożsamości Polaków.2
Autor ciekawie i szczegółowo omawia recepcję polskiej historii przez twórców czeskich (np. opera "Vanda" Antonina Dvořáka), niemieckich (w postaci romantycznych adaptacji "Ballad" Mickiewicza jako "Polnische Balladen" Carla Loewego), rosyjskich (np. wątek polski w operze "Borys Godunow" Musorgskiego czy ballada symfoniczna "Wojewoda", stworzona przez Piotra Czajkowskiego a zainspirowana Mickiewiczowską balladą "Czaty").
Wątki polskie były obecne również w operetkach twórców niemieckich, austriackich czy węgierskich, np. operetka "Die blaue Mazur" powstała jako wynik współpracy wybitnych osobistości teatru muzycznego początków XX wieku: kompozytora Franza Lehára oraz librecistów Leo Steina i Beli Jenbacha, autorów tekstu do słynnej operetki Imre Kalmana "Księżniczka czardasza", wystawionej w 1915 r. Wielka liczba 333 spektakli operetki "Die blaue Mazur" na deskach wiedeńskiej Theater an der Wien świadczyła o olbrzymiej popularności utworu w okresie międzywojennym. Operetkę wystawiano też w berlińskim Metropolu, w Daly’s Theatre w Londynie (1927) i w Paryżu (w adaptacji Marcela Dunana).
Zapraszam nie tylko melomanów do tej ciekawej lektury.
KM
1. Por. R.D. Golianek, Polska w muzycznej Europie. Tematyka polska w dziełach kompozytorów zagranicznych XIX wieku, Warszawa 2019, s. 15
2. Tamże, s.19
2. Tamże, s.19
