Pragnę zarekomendować książkę, która jest trzecią częścią tryptyku pt. Portret miasta w zwierciadle literatury. Bohaterami pierwszej i drugiej części byli odpowiednio Maria Dąbrowska i Antoni Słonimski. W związku z obraniem konkretnych postaci jako przewodników literackich po stolicy odnajdziemy w tryptyku Warszawę w podobnym czasie ale odmiennie, subiektywnie postrzeganą stolicę.

Współcześnie żyjącym młodym trudno zapewne sobie wyobrazić szok warszawiaków, którzy żyli obrazem Warszawy przedwojennej w obliczu hekatomby II wojny światowej. Wrażenia są dopełnione przez profesjonalną wiedzę historyczną, pamiętnikarską, dokumentalną i ikonograficzną. A tak Iwaszkiewicz pisał o utraconym mieście po upadku Powstania Warszawskiego: To wszystko, co się przeżyło przez ostatnie miesiące, tworzy jakiś osad na dnie serca. (...) Nie mogę myśleć, że Warszawy już nie ma...^1. Dalej autor książki przytacza wypowiedź znakomitego prozaika: Ważniejsze jest dla mnie, że Warszawa miała swój charakter. (...) Charakter Warszawy zależy głównie od charakteru jej mieszkańców. Dziwny to lud, zaczepliwy, gniewliwy, dowcipny, nieustępliwy – i niewątpliwie bohaterski...^2.

Na samym początku książki Tomasz Lerski zacytował urocze wspomnienia Iwaszkiewicza z dzieciństwa a więc z okresu przedwojennego: „W drodze powrotnej (z wędrówki Kruczą, Jerozolimską, Szpitalną i Mazowiecką) w tajemnicy przed matką zachodziłem zawsze do Wedla, aby kupić sobie tabliczkę czekolady. Codziennie dostawałem, prócz pokaźnej paczki śniadaniowej, jeszcze trzy kopiejki na herbatę w szkole. Herbaty często nie piłem – i zaoszczędzone w ten sposób w ciągu tygodnia pieniądze co sobotę lokowałem w słodyczach Wedla. (...) Na ladach wznosiły się stosy czekoladek i cukierków mniej może niż dzisiaj różnorodnych. Pamiętam także różowe czy niebieskie pudła, zrobione z dwóch gatunków pluszu i z błyszczącego atłasu, przewiązane złotymi sznureczkami, napełnione czekoladkami, na których samym wierzchu leżał kawał ananasa, a obok niego złocisty widelczyk – przedmiot pożądań małej kuzynki Zosi...^3.

W trzecim rozdziale Iwaszkiewicz wspomina wiele znakomitości widzianych w Warszawie w okresie jego młodości właśnie w sklepie Wedla, który przyciągał smakoszy czekoladek np. starszego pana Sienkiewicza, starszego pana Karola Szymanowskiego – kompozytora. Uprzejma sprzedawczyni informowała, że pan Prus bierze kilka łutów cukierków do torebki i idzie z tym do redakcji, ale po drodze najczęściej rozdaje je dzieciom...

Spostrzeżenia i nieco plotek o życiu, prowadzonym w Warszawie, zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny, czyta się z dużym zainteresowaniem. W rozdziale siódmym pt. Wojna i okupacja została zawarta notatka o ślubie Krzysztofa Baczyńskiego z Basią Drapczyńską w kościele na Powiślu: Przywiozłem im olbrzymi bukiet bzów, które w tym roku wyjątkowo obficie kwitną w Stawisku.(...) Baczyńscy przystępowali do komunii, oboje tacy drobni, malutcy, dziecinni(...) Z początku nie bardzo go [Krzysztofa Baczyńskiego] lubiłem, taki był pewny swoich wierszy. ....kiedy na wiosnę zamieszkał u nas na parę tygodni, lecząc swoją astmę (Podkowa Leśna doskonale mu robiła) polubiłem go bardzo.^4.

Zapraszam do czytania tych niezwykle ciekawie pisanych wspomnień.

 

KM

^1. Por. T.M. Lerski, Warszawa Jarosława Iwaszkiewicza : portret miasta, Warszawa 2019, s. 8
^2. Tamże, s. 9
^3. Tamże, s. 26-27
^4. Tamże, s. 253