Warszawa na przełomie XIX i XX wieku w pamiętnikach Przygodnego
Warszawa, Skarpa Warszawska, 2020
Książka ta to nietypowy przewodnik przygotowany z myślą o mieszkańcach Lwowa, napisany z humorem, choć podejmujący też tematy trudne. Zapiski Przygodnego to cenny dokument epoki, z którego mogą czerpać nie tylko varsavianiści ale i wszyscy czytelnicy rozkochani w Warszawie.
Któż to był Przygodny? Pod tym pseudonimem ukrywa się prawdopodobnie autor książki, na podstawie której została przygotowana obecna jej reedycja. Na egzemplarzach przechowywanych zarówno w Archiwum Państwowym w Warszawie, jak i w Bibliotece Narodowej (oryginalny tytuł z 1903 roku brzmi „Warszawa współczesna w dwunastu obrazkach”), można zobaczyć nazwisko Zygmunta Wasilewskiego (1865-1948). Wasilewski jako czynny polityk Narodowej Demokracji był autorem szeregu dygresji o charakterze polityczno-obyczajowym. Niezwykłej spostrzegawczości autora zawdzięczamy takie spostrzeżenia jak: Właściwego tonu ulicy spacerującej nadaje warszawianka, która idzie na pozór niedbale, swobodnie, niby nikogo nie spostrzegając, a jednak zachowuje się wymyślnie, jak na scenie.1
Z książki możemy np. dowiedzieć się o tendencjach rusyfikatorskich nawet w dekoracji miasta. Czyli jak w odbiorze społecznym mieszkańców miasta funkcjonowały np. kopuły cerkiewne. Przy ul. Długiej cerkiew powstała z kościoła bazylianów a warszawiak, mijając sobór na placu Saskim, uszczypliwie nazywał dzwonnicę przy soborze „wieżą ciśnień prawosławia”.2
Autor odnotowuje niezwykłe uciążliwości, na które wystawiali się np. organizatorzy balów charytatywnych ze strony carskiej policji. Porażała biurokracja i przekupstwo. Poza tym codziennie posługi policyjne czynią kozacy w charakterze patrolów, a przy szczególnych okazjach w charakterze puszczanych dla postrachu hord.3
Zapraszamy do lektury.
KM
1 Por.Warszawa na przełomie XIX i XX wieku w pamiętnikach Przygodnego, Warszawa 2020, s.8
2 Tamże, s. 18
3 Tamże, s. 59
