okładka książki pt. Alfred Szklarski: sprzedawca marzeń. Pierwsza biografia twórcy przygód Tomka WilmowskiegoJarosław Molenda
Alfred Szklarski: sprzedawca marzeń. Pierwsza biografia twórcy przygód Tomka Wilmowskiego
Warszawa, Instytut Pamięci Narodowej, 2022

Książki o przygodach Tomka Wilmowskiego zafrapowały miliony nastolatków. Alfred Szklarski odniósł niebywały sukces. Początkowo znany był jedynie na Śląsku, z czasem jego książki stały się popularne na całym świecie. Główny bohater serii – Tomek Wilmowski podróżował, a z książek Szklarskiego można było nauczyć się zarówno geografii, jak i historii. Można było poznać panujące na egzotycznych lądach zwyczaje, a poza tym powieści uczyły również przyjaźni i męstwa. Kim był autor tak poczytnych powieści przygodowych?

Po rewolucji 1905 r. ojcu Alfreda Szklarskiego, Andrzejowi, udało się uciec do Stanów Zjednoczonych. Andrzej Szklarski był członkiem PPS, został aresztowany i osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej przez policję carską. Dzięki wpłaconej łapówce udało mu się uciec inwigilującej go carskiej ochranie. Po wielu perypetiach dotarł do Stanów Zjednoczonych. Według oficjalnej wersji Fredzio urodził się w Stanach, pochodził z chicagowskiego Jackowa, gdzie było najwięcej imigrantów z Polski.1

Szklarscy jak inni, starali się przystosować do realiów nowego kraju, lecz im to niezbyt wychodziło. Problemy rasowe i narodowościowe dawały znać o sobie, a każda nacja walczyła o prestiż. Gdy koniunktura gospodarcza stawała się niepomyślna, przedsiębiorcy zwalniali w pierwszej kolejności pracowników obcych narodowości. Polacy cierpieli z tego powodu trochę mniej niż czarnoskórzy. O ofiarach I wojny światowej toczącej się w Europie nikt w Chicago wówczas nie myślał. Bardzo ciekawe dygresje autora dotyczyły samego Chicago z okresu rozwoju – było to pierwsze miasto drapaczy chmur, ale rozwijała się również przestępczość.

Alfred Szklarski jako młodzieniec chodził na przedstawienia, w których występowali prawdziwi Indianie. Fascynowała go brawurowa tresura mustangów, mistrzowska jazda na koniu, ostry zapach prochu… Wówczas jeszcze pogranicze Stanów Zjednoczonych z Meksykiem często płonęło, bo wojowniczy Komancze od czasu do czasu niepokoili nadgraniczne osady.2 Później w swoich powieściach Szklarski opisywał innych Indian – walczących o swą wolność.

Kiedy Alfred Szklarski znalazł się w Polsce i jak wypadła ówczesna Polska w porównaniu z USA? Jakie były późniejsze koleje losu? Córka Alfreda Szklarskiego, Bożena Szklarska-Nowak tak wspominała: „Ojciec nigdy nie należał do partii, nie był dyspozycyjny”. Okazuje się, że Alfred Szklarski miał w swoim życiorysie pewną rysę, ale dotyczyła ona trudnych czasów II wojny światowej. Jak pisze autor jego biografii: "Trudno jednoznacznie ocenić motywy, które kierowały Szklarskim, bez wątpienia też należałoby się powstrzymać od jednostronnego potępiania go, nie zapominając oczywiście, że współpraca z czasopismami wydawanymi przez okupanta nie przynosi chwały."3

Jarosław Molenda podkreślił, że literatura dla dzieci w historii powojennej Polski była bardzo ważna dla władzy w wyedukowaniu nowego człowieka tzw. homo sovieticus. Alfred Szklarski nie był typem propagandowca, co nie oznacza, że nie starał się odnaleźć w ówczesnej rzeczywistości. Jednakże jego książki dawały młodym ludziom marzenia o podróżach, które w końcu, po pełnym odzyskaniu niepodległości można było zrealizować.

Zachęcam do lektury.

KM

 

1. Por. J. Molenda, Alfred Szklarski, sprzedawca marzeń. Pierwsza biografia twórcy przygód Tomka Wilmowskiego, Warszawa 2022, s. 37
2. Tamże, s. 46
3. Tamże, s. 18