„Wybitnie zdolny, pod każdym względem…”

Generał August Emil Fieldorf urodził się 20 marca 1895 r. w Krakowie. W pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia został ochrzczony w kościele parafialnym pw. św. Mikołaja. Był najmłodszym, bardzo wesołym dzieckiem. W szkole początkowo skory do psot i wagarów. Dzięki kontaktowi z prof. Odonem Bujwidem, słynnym lekarzem i twórcą polskiej mikrobiologii, a zarazem sąsiadem z kamienicy przy ul. Lubicz, gdzie mieszkali Fieldorfowie, mały August Emil zetknął się z młodzieżą skautowską i literaturą historyczną. August Emil zgłosił się później do Związku Strzeleckiego i był świadkiem historycznego wymarszu Kompanii Kadrowej z Oleandrów. Na wojnę August Emil wyruszył najprawdopodobniej w „Grupie Ryszarda”, nazywanej tak od pseudonimu Mieczysława Trojanowskiego. Za wybitne męstwo w bitwie pod Hulewiczami młody Fieldorf został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojskowego Virtuti Militari (V klasy).

Jeszcze przed kryzysem przysięgowym August Emil Fieldorf ukończył z wynikiem dobrym niższą szkołę oficerską. Potem zdołał zaciągnąć się do Polskiej Organizacji Wojskowej w Krakowie. W czasie wyzwalania Krakowa brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich. W latach 1919-1920 uczestniczył w kampanii wileńskiej. Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, w randze dowódcy kompanii brał udział m. in. w wyzwalaniu Dyneburga, Żytomierza oraz okolic Białegostoku¹. W 1919 r. ożenił się z Janiną Kobylińską, z która miał dwie córki.

Dnia 1.01.1928 r. został awansowany do stopnia majora i przeniesiony do służby w 1. Pułku Piechoty Legionów na stanowisko dowódcy batalionu. Był uwielbiany przez żołnierzy jako dowódca. W 1932 r. został awansowany do stopnia podpułkownika. Cztery lata później był okresowo komendantem Okręgu Polskiego Związku Strzeleckiego we Francji. Przed wybuchem II wojny światowej został mianowany dowódcą 51. Pułku Strzelców Kresowych w Brzeżanach i w wojnie obronnej 1939 przeszedł cały szlak bojowy jako dowódca tego pułku. Potem udało mu się dostać do Francji oraz do Anglii. We Francji został awansowany na stopień pułkownika. Niebawem został również wyznaczony przez władze polskie pierwszym emisariuszem Rządu i Naczelnego Wodza do kraju.

17 lipca 1940 wyruszył z Londynu przez Afrykę, stąd wziął się późniejszy jego pseudonim „Nil”, Stambuł, Belgrad, Budapeszt do Warszawy. Początkowo działał w warszawskim Związku Walki Zbrojnej, potem w Białymstoku i w Wilnie. Od sierpnia 1942 r. do lutego 1944 pełnił funkcje dowódcy Kedywu KG AK. Wydał rozkaz zamachu na gen. SS, kata Warszawy, Franza Kutscherę. W kwietniu 1944 powierzono Fieldorfowi zadanie stworzenia i kierowania głęboko zakonspirowaną organizacją „Niepodległość” o kryptonimie „NIE”, przygotowaną do działań w warunkach sowieckiej okupacji. Na krótko przed upadkiem Powstania Warszawskiego, rozkazem Naczelnego Wodza, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, został awansowany na stopień generała brygady. W tym samym dniu Naczelny Wódz odznaczył go złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari (IV klasy) „za całokształt pracy konspiracyjnej na najbardziej eksponowanych kierowniczych stanowiskach i za wybitną postawę i gotowość podjęcia najcięższych zadań, którym zawsze podołał”. W październiku 1944 został zastępcą dowódcy AK, gen. Leopolda Okulickiego.

Dnia 7 marca 1945 r. Fieldorf jako Walenty Gdanicki został przypadkowo aresztowany przez NKWD w Milanówku i osadzony w obozie w Rembertowie. 26 marca wywieziono go w głąb ZSRS. Nierozpoznany przez NKWD pracował katorżniczo przy wyrębie lasów syberyjskich w obozie swierdłowskim.

Z początkiem października 1947 r. Gdanicki z młodym Tadeuszem Bobrowskim, któremu w transporcie uratował życie, i innymi chorymi współwięźniami został przewieziony do Możgi pod Kazaniem, do obozu szpitalnego. Ciężko chory, został zwolniony w październiku 1947 r. i powrócił do Polski pod nazwiskiem Gdanickiego. Po wyleczeniu z zapalenia płuc gen. Fieldorf przyjechał do Krakowa, aby dowiedzieć się gdzie przebywają jego najbliżsi. Był poszukiwany listem gończym jako „przestępca polityczny” przez władze komunistyczne. Potem wyjechał do Łodzi, gdzie osiadła, po repatriacji z Wilna, jego żona wraz z córkami.

Zły stan zdrowia generała wymagał intensywnego leczenia. Nie mając orientacji w sytuacji, po powrocie z łagru, niestety skorzystał z rady gen. Tatara i ujawnił się. Rodzina namawiała go do opuszczenia kraju i udania się do Londynu. Myśl taką odrzucił uważając, że byłoby to tchórzostwem i nie w porządku w stosunku do podkomendnych. Bliscy pamiętali jego powiedzenie, że po pobycie w Rosji każde polskie więzienie będzie dla niego jak sanatorium.

Mimo ujawnienia się poddano go ścisłej inwigilacji. Gromadzono materiały operacyjne dotyczące Fieldorfa vel Gdanickiego przez Główny Zarząd Informacji WP i przesłano do Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Donosił na niego „Żukowski”, którego znał z czasów, gdy KG działała w Częstochowie. Generał został zatrzymany w Łodzi w listopadzie 1950 r. Stawiał opór, krzyczał by ktoś powiadomił rodzinę. Nikt ze świadków zajścia nie odważył się tego uczynić. Wciągnięto go do samochodu, wywieziono do Warszawy i osadzono w areszcie śledczym przy ul. Koszykowej.

Na dwóch osadzonych w więzieniu akowcach wymuszono zeznania przeciw generałowi torturami. Dodatkowo zrobiono „kocioł” w jego mieszkaniu. W czasie widzenia, 3 lutego 1953 r. z żoną generał wyjawił jej przyczynę skazania go na karę śmierci: „Czy wiesz dlaczego mnie skazali? Bo odmówiłem współpracy z nimi”. Zabronił rodzinie występować o ułaskawienie. 16 kwietnia 1952 na rozprawie niejawnej, Sąd Wojewódzki dla m. st. Warszawy, pod przewodnictwem sędzi Marii Gurowskiej, skazał generała na karę śmierci. 24 lutego 1953 o godz. 15-tej gen „Nil” został powieszony w więzieniu mokotowskim. Rehabilitacja nastąpiła dopiero po upływie 36 lat.

 

KM