Michał Rożek
Nietypowy przewodnik po Krakowie
Kraków, WAM, 2023

Przy pomocy siedmiu spacerów i dwóch wycieczek oglądamy miejsca bogate tradycją i kulturą oraz zaznajamiamy się z nieznaną historią Krakowa. Autor zabiera nas do miasta pełnego anegdot i legend.

Pierwszy spacer zaproponowany przez Michała Rożka, rozpoczyna się od Kleparza, który kiedyś był autonomicznym miastem, jednakże bez murów. Kleparz nazywano kiedyś nawet Florencją, od... św. Floriana - patrona fary. Gdy znajdziemy się w pobliżu pomnika Bitwy pod Grunwaldem, ufundowanego w pięćsetną rocznicę tej wiktorii przez znakomitego kompozytora, pianistę i premiera RP, Ignacego Jana Paderewskiego, przekonamy się, że pomnik jest rzeczywiście monumentalny. W czasie II wojny światowej swoją wielkością chyba kłuł w oczy Niemców, więc został wysadzony. Monument odbudowano dopiero w 1976 r. a rzeźbiarz, Marian Koneczny nadał Władysławowi Jagielle swoje rysy. Fakt ten był przyczyną licznych nieco złośliwych ploteczek w Krakowie. Autor książki poleca spacer przez uroczy Rynek Kleparski, który od stu lat jest największym placem targowym krakowian. Można tam kupić wszystko.

Wędrując dalej, możemy zatrzymać się np. przy gmachu ASP. Do połowy ubiegłego stulecia Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie była kuźnią wielkich talentów polskich artystów. Najświetniejsze lata szkoła zawdzięcza mistrzowi Janowi Matejce. Jedna z anegdot dotyczy jednego z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy, Xawerego Dunikowskiego, który mocno seplenił. Po II wojnie światowej w dyskusji z „socrealistycznym” ministrem kultury, Włodzimierzem Sokorskim z którym nie mógł się porozumieć, zapytał go nieco złośliwie: A cy pan wie, kto był ministrem kultury za casów Balzaka? Sokorski rozłożył bezradnie ręce, a na to Dunikowski: Widzi pan, a Balzaka znają wszyscy.¹

Niedaleko jest Barbakan. Wszyscy znają Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie ale czy wiecie, że Barbakan pełnił również rolę niezwykłego teatru, ale pod gołym niebem?

Z czym kojarzy się Kraków? Oczywiście z Wawelem. O nim opowiada spacer czwarty. O Wawelu pisał Wyspiański: wszystko jest Polską, kamień każdy i okruch każdy. Po drodze na Wawel mijamy pomnik Tadeusza Kościuszki, podobnie jak Grunwaldzki zburzony podczas okupacji hitlerowskiej. Pomnik Naczelnika na koniu, dłuta Marconiego, odbudowano w 1960 r. Na terenie Zamku znajduje się szacowna Katedra wawelska, gdzie koronowano monarchów, a po śmierci składano szczątki królewskie w podziemiach od czasów króla Łokietka. Od XIX w., gdy królów zabrakło, w podziemiach katedry grzebano przywódców narodowych i Królów Ducha, czyli np. Adama Mickiewicza czy Juliusza Słowackiego. Wśród kaplic katedry wybija się Kaplica Zygmuntowska, zwana „perłą renesansu”.²

Autor przewodnika zabiera nas na wycieczkę rekreacyjną po Plantach Krakowskich, liczących 3 km długości i około 21 ha powierzchni, powstałych po zniesieniu fortyfikacji miejskich w inicjatywy Feliksa Radwańskiego. Stanowią one prawdziwą osobliwość Krakowa. Ich zieleń pięknie wiąże się z pomnikami, które w większości postawiono w ostatniej ćwierci XIX w.

Zapraszam do lektury, która zainspiruje do spacerów w realu.

 

^1. Por. M. Rożek, Nietypowy przewodnik po Krakowie, Wyd 2, Kraków 2023, s.17
^2. Tamże, s. 146