Marek Budzisz to świetny znawca Rosji i obszarów postsowieckich. Ukończył Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego, potem pracował jako dziennikarz. Był też doradcą szefa kancelarii premiera oraz ministra finansów w rządzie Jerzego Buzka. W prasie obecnie ukazują się jego analizy na temat obszarów postsowieckich.

Rosja niemal od początków pragnęła postrzegać siebie jako imperium. Car Piotr I zaczął używać tytułu „imperator” i rozszerzać swoje terytorium. 23 grudnia 1724 r. postanowiono zorganizować wyprawę pod kierunkiem Vitusa Beringa. Rosja czerpała korzyści z handlu futrami zwierząt upolowanych na Alasce, lądzie zamorskim, który jeszcze był słabo poznany przez Europejczyków. Jednak nasilający się przemyt, jak i coraz większe koszty związane z organizowaniem wypraw spowodowały, że caryca Katarzyna II specjalnym ukazem zezwoliła handlować wszystkim kupcom z Chinami nawet najcenniejszymi futrami.¹ Ubocznym skutkiem rosyjskiej eksploatacji Alaski była rabunkowa gospodarka zwierzętami futerkowymi, czyli wybijanie wyder morskich. Tereny, na których występowały te zwierzęta były tradycyjnymi łowiskami Tlinkitów, miejscowej ludności. Ponadto na te terytoria przybyli również Eskimosi-Czukcze, wrogowie Tlinkitów, co w końcu doprowadziło do rebelii.²

Rozdźwięk pomiędzy interesami Anglików a interesami Rosji na Alasce w pewnym momencie się zaostrzył. Caryca Katarzyna II nie zamierzała rezygnować z pierwszeństwa odkryć, w obliczu osiągnięć Jamesa Cooka, dotyczących Alaski. Później jednak w wyniku sytuacji związanej z wojną secesyjną i otwierających się możliwości ekspansji na terenach po Imperium Osmańskim, Rosja zdecydowała się podjąć swoją aktywność na Bałkanach. W wojnie krymskiej, w której Rosja poniosła kompromitującą klęskę z potęgami europejskimi, USA postanowiły wykorzystać okazję i zaproponowały wykupienie Alaski.

Przyczyny, dla których Rosja zdecydowała się sprzedać Alaskę wydawały się wówczas racjonalne. Alaska była rosyjską kolonią zamorską, sąsiadującą z Kanadą, która należała do Imperium Brytyjskiego, niedawnego zwycięskiego przeciwnika w wojnie krymskiej. Pozbywając się niewygodnej prowincji, Petersburg liczył na zdobycie funduszy na modernizację floty. Autor książki, Marek Budzisz, postawił ciekawą tezę, że decyzja o sprzedaży Alaski nie wynikała z defensywnej postawy dyplomacji rosyjskiej, lecz była... agresywnym posunięciem Imperium Rosyjskiego w ówczesnej sytuacji geopolitycznej. Na czym to miało polegać dowiemy się z lektury, do której zapraszam.

KM  

^1. Por. M. Budzisz, Koniec rosyjskiej Ameryki: rozważania o przyczynach sprzedaży Alaski, Warszawa 2023, s. 27
^2. Tamże, s.51