Annalee Newitz
Cztery zaginione miasta
Warszawa, Wydawnictwo W.A.B., 2023.

Jak wyglądało życie miejskie w zamierzchłej przeszłości? Annalee Newitz, zabiera nas w podróż do nieistniejących już miast: do najbardziej wszystkim znanych Pompejów poprzez Angkor, Cahokia i Çatalhöyük. Autorka książki, opierając się na najnowszych badaniach archeologicznych, ujawnia zmiany środowiskowe oraz zawirowania polityczne, które skazały te miasta na upadek. Jakie wnioski możemy wyciągnąć z tych czterech przypadków na przyszłość? Żadne z wymienionych miast nie zaginęło jak mityczna Atlantyda.

Çatalhöyük jest pierwszym opisanym w tej książce miastem. Zostało założone ok. 9 tys. lat temu w Anatolii czyli w centralnej Turcji. Tajemnicze ruiny tego miasta są przykryte dziś dwoma niskimi wzgórzami. Według współczesnych standardów miasto nie było duże, żyło w nim ok. 5-20 tys. mieszkańców, ale wówczas mogło uchodzić za megalopolis. Zbudowane było z mułu i słomy, było właściwie labiryntem połączonych domostw, do których wchodziło się po drabinach… Dlaczego zniknęło Çatalhöyük, o tym w książce.

Angkor to starożytne miasto Khmerów, którzy wierzyli że ogromne konstrukcje, jak królewski zbiornik, powinny odzwierciedlać swoim położeniem trajektorię wyznaczaną na niebie przez gwiazdy i słońce. Królowie Angkoru bardziej przejmowali się astrologicznymi znakami zapewniającymi pomyślność niż... wskazaniami budowniczych.¹ Powodzie, które występowały wokół Baraju Zachodniego, sprawiły że miasto nie nadawało się do życia dla większości mieszkańców. Angkor doznawał spowolnionej wersji katastrofy. Władcy przenieśli swoją siedzibę do nadmorskiego Phnom Pehn i to był początek końca metropolii.

Kolejnym miastem, którym zajęła się autorka, jest Cahokia na kontynencie amerykańskim. Przed pojawieniem się Europejczyków Cahokia była największym miastem w Ameryce Północnej. Z niewielkiej osady nad Missisipi rozrosła się w rozległą metropolię z 30 tys. mieszkańców i rozłożyła się po obu stronach rzeki. Cahokijczycy budowali z gliny wysokie piramidy, a tam gdzie jest dziś np. St. Louis wytyczali drogi. Ich domy i gospodarstwa ciągnęły się między miejscami kultu, do których podczas świątecznych obchodów przybywali ludzie z całego południa. W latach 900-1300 Cahokia była centrum „kultury Missisipi”, społecznego i duchowego ruchu, który jednoczył wsie i miasteczka położone wzdłuż wielkiej rzeki, od dzisiejszego Wisconsin po Luizjanę.² By dowiedzieć się, co przyczyniło się do kresu świetności Cahokii zapraszam do lektury.

Zapraszam do lektury.

KM  

^1.Por. A. Newitz, Cztery zaginione miasta, Warszawa 2023, s. 13
^2. Tamże, s.20