Między narodzinami Dantego Alighieri w 1265 r. a śmiercią Galileusza w 1642 r. nastąpiła swoista transformacja kulturowa, jak pisze autor książki, Paul Strathern. Po części dokonała się ona pod wpływem ponownego odkrycia przedchrześcijańskiej literatury starożytnej Grecji i Rzymu. Nowe idee powstawały właśnie na terenie Toskanii - we Florencji. Humanizm miał się ostatecznie rozprzestrzenić w całej Italii, jednak gdziekolwiek się zakorzenił, wszędzie wnosił pierwiastek ściśle związany z miejscem swego pochodzenia. Tak więc Florencja i florentczycy odegrali zasadniczą rolę w ewolucji Renesansu.¹ Wiekopomne dzieło Dantego pt. „Boska komedia” było bardzo nowoczesne przez fakt, że zostało napisane w dialekcie toskańskim, używanym w ojczystej Florencji. W owym czasie cała poważna komunikacja i nauka wymagały używania klasycznej łaciny.

Florencja była jednym z najzamożniejszych miast-państw na Półwyspie Apenińskim. Stało się tak dzięki zaangażowaniu w europejski handel wełną i w bankierstwo.² Florencja była republiką. A na jej walucie - florenie nie znajdowała się głowa żadnego króla ani władcy – jedynie lilia, godło miasta oraz po drugiej stronie wizerunek Jana Chrzciciela – świętego patrona miasta.

Kiedy urodził się Dante populacja mieszkańców Florencji dochodziła do 80 tys. Dla porównania Londyn miał podobną ilość mieszkańców a Paryż większą. Choć Florencja była demokracją, to jednak tylko określona grupa obywateli miała prawo głosu. Żeby się do niej zakwalifikować należało być mężczyzną i mieć więcej niż trzydzieści pięć lat oraz być członkiem jednego z miejskich cechów. Trwała nieustanna rywalizacja najważniejszych rodzin w mieście, wobec czego konstytucja Florencji podlegała licznym modyfikacjom. Członków signiorii czyli rządzącej rady wybierano na kadencję, by zapobiegać dyktaturze.

Jednak manipulacje potężnych rodów i tak się zdarzały. Na wybitne umysły ówczesne np. na Dantego miały wpływ osoby pokroju Latiniego, który był uczonym, bardzo szanowanym, ale z drugiej strony był określany jako „światowy”. Co się za tym kryło, tego dowiadujemy się z lektury książki. To zaś wiązało się z faktem, że Dante w swoim wiekopomnym dziele umieścił jednak Latiniego w siódmym kręgu piekieł.³

W końcu Florencja weszła w okres chaosu spowodowanego rywalizacją między stronnictwem cesarza – gibelinami, a stronnikami papieża, czyli gwelfami. Dante należał już wówczas do kręgu florenckich poetów, którzy wspólnie poszukiwali nowego sposobu pisania, zwanego dolce stil nuovo. Wszystkie okoliczności życia społecznego czy dotyczące życia uczuciowego poety zostały wplecione w fabułę "Boskiej Komedii". Dante został wygnany z Florencji, ale duch miasta będzie towarzyszył mu stale, utrwalony na kartach jego wiekopomnego dzieła.

Inni znakomici obywatele tego miasta-państwa, wspominani w proponowanej książce to Petrarka czy Boccaccio, oprócz nich są tuzy architektury i rzeźby np. artysta-matematyk, Filippe Brunelleschi, twórca kopuły katedry św. Piotra w Rzymie.

Ciekawy jest rozdział poświęcony teoretykowi ówczesnej realpolitik Niccolȯ Machiavellemu. Sam przymiotnik „makiaweliczny” stał się synonimem polityki jako działania podstępnego i bezwzględnego. A czy sam Machiavelli był umysłem subtelnym czy cynikiem? W "Rozważaniach" stwierdził, być może z mimowolną ironią: Tam gdzie panuje religia, zakłada się istnienie wszelkich cnót, a tam gdzie jej brak, należy dopatrywać się wszelkich cnót.⁴

KM  

^1. Por. P. Strathern, Florencja. Od Dantego do Galileusza, Kraków 2023, s. 15
^2. Tamże, s.24
^3. Tamże, s.27
^4. Tamże, s.397