Przemysław SłowińskiGeniusze szyfrów: historia tajnych kodów od egipskich hieroglifów do komputerów kwantowych
Warszawa, Zona Zero, 2024
Autor książki zauważa, że od zarania dziejów człowiek próbował przekazywać wartościowe informacje w utajniony sposób. W starożytności szyfry stosowali Egipcjanie, Hebrajczycy i Grecy a także Chińczycy czy Japończycy. Najstarszy udokumentowany przykład szyfrowania wiadomości znaleziono w Beni Hasan 20 km na płd od dzisiejszego miasta al-Minya w Środkowym Egipcie, w grobowcu urzędnika żyjącego 4 tys. lat temu, za faraonów z XII dynastii.1 Szyfry stosowane w starożytnych Chinach (szyfry podstawieniowe jak i przedstawieniowe) i w Japonii, służyły celom zarówno wojskowym, jak i cywilnym. W epoce odrodzenia powstała kryptografia w związku z zastosowaniem do szyfrowania matematyki.
Szyfr Powtórzeń znany jako szyfr Jeffersona albo Walec Szyfrujący Jeffersona był techniką kryptograficzną opracowaną przez jednego z autorów Deklaracji Niepodległości i przyszłego prezydenta Stanów Zjednoczonych podczas wojny o niepodległość USA. W XIX w. wymyślono szyfr Playfair. Sposób kodowania wymyślił jeden z wynalazców telegrafu. Spopularyzował go jednak szkocki naukowiec i poczmistrz generalny Wielkiej Brytanii, lord Lyon Playfair, stąd ta niecodzienna nazwa szyfru.2
Podczas i wojny światowej komórka dekryptażu Brytyjskiego Departamentu Wywiadu Marynarki Wojennej Room 40 złamała niemieckie kody morskie, dzięki czemu wypady niemieckich okrętów wojennych na Morze Północne kończyły się zwykle ich zatopieniem. Jednak największym wkładem Brytyjskiego Departamentu Dekryptażu w Wielką Wojnę było odszyfrowanie telegramu Zimmermanna czyli depeszy Ministra Spraw Zagranicznych Cesarstwa Niemieckiego do niemieckiego ambasadora w Meksyku za pośrednictwem ambasadora Niemiec w USA, przesłanej transatlantyckim kablem telegraficznym. Dzięki odczytaniu tej zaszyfrowanej informacji Stany Zjednoczone przystąpiły do I wojny światowej.3
Innym ciekawym przypadkiem było pokonanie Armii Czerwonej w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. dzięki odszyfrowaniu przez polski radiowywiad i kryptografów na czele z por. Janem Kowalskim na bieżąco każdej sowieckiej depeszy. Z drugiej strony pomysł, by zagłuszać porozumiewanie się sowieckiego dowództwa z wojskiem poprzez stałe nadawanie tekstu Pisma świętego, było również bardzo trafionym polskim „wynalazkiem”.
Metody matematyczne rozpowszechniły się w okresie poprzedzającym II wojnę światową, zwłaszcza w zastosowaniu technik statystycznych, przez amerykańskiego kryptografa, Williama F. Friedmana, do kryptoanalizy i rozwoju szyfrów. Niemcy intensywnie używali maszyny wirnikowej znanej jako Enigma. W grudniu 1932 r. matematyk Marian Rejewski z polskiego Biura Szyfrów wydedukował szczegółową strukturę Enigmy, korzystając z matematyki i ograniczonej dokumentacji dostarczonej przez Francuzów. Według historyka, Davida Kahna, był to „największy przełom w kryptoanalizie od tysiąca lat i dłużej.”4
Zapraszam serdecznie do niezwykle ciekawej lektury.
KM
1. Por. P. Słowiński, Geniusze szyfrów. Historia tajnych kodów od egipskich hieroglifów do komputerów kwantowych, Warszawa 2024, s.13
2. Tamże, s.19
3. Tamże, s.20
4. Tamże, s.22
