Grzegorz Łukomski
Poeta polski, bard antykomunizmu – Marian Hemar (1901-1972)
Łomianki : Wydawnictwo LTW, 2023

Marian Hemar to postać szczególna, niepowtarzalny twórca, przenikliwy mistrz słowa o wyjątkowej twórczej wrażliwości. Jego życie to los pokolenia, które doświadczyło dwóch wielkich wojen światowych w XX w. W okresie międzywojnia był „ulubieńcem Muz”, publiczności i salonów artystycznych Warszawy. Po II wojnie światowej pracował w niezwykle trudnych warunkach emigracyjnych.

Marian Hemar mawiał o sobie, że jest Polakiem „z ochotniczego zaciągu”, lecz jak zaznaczył autor książki, prześcignął wielu tych „z urodzenia”, choć pochodził z rodziny o korzeniach żydowskich.¹ Fryderyk Jarosy, znakomity konferansjer dwudziestolecia międzywojennego, wyraził się o nim dowcipnie, że był „Polakiem i warszawianinem honoris causa”. Wniósł na deski teatrzyku warszawskiego powiew europejskiej cywilizacji, „dobrego smaku i prawdziwego dowcipu, który jak każdy dowcip cywilizowany, wyrzeka się seksualnych dwuznaczników i lubieżnych aluzji”.²

Był nieprzeciętnie utalentowanym i wrażliwym literatem, poetą, dramatopisarzem, tłumaczem, twórcą kabaretowym, satyrykiem a także błyskotliwym felietonistą polskich czasopism emigracyjnych, m.in. „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”, „Orła Białego”. Był kompetentnym krytykiem sztuki, choć o nieco zjadliwym piórze. Jak zauważa autor książki, światopogląd Mariana Hemara nie ułatwiał mu życia, ale z całą pewnością miał pozytywny wpływ na jego twórczość.

Poeta inspirował się otaczającą rzeczywistością, z reguły polityczną, choć także tą obejmującą inne obszary kultury. Jego poglądy były konsekwentne, podobne jak innych wybitnych twórców np. Józefa Mackiewicza, Ferdynanda Goetela, Zygmunta Nowakowskiego czy Kazimierza Wierzyńskiego. Nazwano ich „niezłomnymi”. Józef Mackiewicz tak scharakteryzował Mariana Hemara: „Hemar był antykomunistą (…) to nie dlatego, że był politykiem. Tylko dlatego, że był za wolnością myśli i słowa...”³

W książce podano mało znane fakty z życia Hemara np. jego służbę wojskową w okresie wojny polsko-bolszewickiej i walk o ukształtowanie się granic Rzeczpospolitej. Służył w trakcie „operacji kijowskiej”. Okazało się, że traktat w Rydze, gwarantujący pokój na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej, był pierwszym od czasu rozejmu andruszowskiego w 1667 r., w którym Rzeczpospolita odniosła realne korzyści w relacjach z Rosją. Był też pierwszym od XVIII w. traktatem suwerennego państwa polskiego ze wschodnim sąsiadem. Hemar uczcił zwycięstwo w Bitwie Warszawskiej pięknym wierszem.

W drugiej części książki zamieszczono wybór materiałów źródłowych, mało dotąd znanych, przede wszystkim korespondencji, szczególnie świadczących o wyjątkowości postaci. Zapraszam do interesującej lektury.

KM  

^1. Por. G. Łukomski, Poeta polskości, bard antykomunizmu Marian Hemar (1901-1972), Łomianki 2023, s. 7
^2. Tamże
^3. Tamże, s.11