Łaciński Wschód. XI-XV wiek.
Michel Balard
Kraków, Wydawnictwo WAM, 2010

To książka znakomitego znawcy wieków średnich obszaru basenu Morza Śródziemnego, autora 18 książek i współautora bardzo wielu pozycji.
Michela Balarda szczególnie interesują związki łacińskiego Zachodu z Cesarstwem Bizantyjskim i światem muzułmańskim. Przeważająca część książki jest poświęcona aktualnemu stanowi wiedzy na temat związków Łacinników, czyli ludzi pochodzących z Europy Zachodniej, z krajami Wschodu w okresie od XI do XV wieku.
Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego, po opanowaniu wschodnich i południowych wybrzeży Morza Śródziemnego przez Arabów, nastąpiła separacja między Zachodem a Wschodem. Potocznie uważa się, że separacja trwała do początku okresu krucjat. Otóż M. Balard zwraca uwagę, że rozwijał się handel lewantyński, a i pielgrzymki do Ziemi Świętej miały miejsce 120 lat przed rozpoczęciem krucjat. Autor książki sprzeciwia się także poglądom, że Frankowie reprezentujący Łacinników, którzy przynieśli ze sobą zachodnioeuropejskie struktury feudalne, łacińską cywilizację i katolicką religię, wprowadzili w Syro-Palestynie politykę apartheidu i przyczynili się właściwie do powstania ponurego obrazu pustyni kulturalnej. Jego zdaniem można mówić o pewnej akulturacji, o powstaniu społeczeństwa franko-syryjskiego [1].
Podobnie ciekawe rozważania prowadzi Balard, gdy podejmuje wątek nawiązania kontaktów handlowych po czwartej krucjacie, dwóch zupełnie od siebie odizolowanych sieci handlowych: śródziemnomorskiej i czarnomorskiej. Konstantynopol, zdaniem Balarda, mógł podźwignąć się z upadku, do jakiego doprowadzili go krzyżowcy, dzięki swojemu położeniu...
Autor zajmował się również obszarami Azji centralnej w okresie tzw. Pax Mongolica, gdy chrześcijanie poprzez aktywność kupców zachodnioeuropejskich starali się o uzyskanie wpływu na duchowość ludności tamtych terenów.
Zaletą tej książki jest pokazywanie historii dynamicznej, pobudzanej różnymi czynnikami. Autor postawił w niej wiele interesujących współczesnego czytelnika pytań, zarysował wiele ciekawych problemów. Książka z pewnością warta jest lektury.


[1] Por. M. Balard, Łaciński Wschód. XI-XV wiek, Kraków 2012, s.8-9

KM