Remigiusz Piotrowski
Literaci w przedwojennej Polsce: pasje, nałogi, romanse
Warszawa, Dom Wydawniczy PWN, 2014

Tematem książki są literaci, ludzie o często niesfornych charakterach i powikłanych życiorysach. Na treść przedstawioną w często zabawnej, anegdotycznej formie składają się „smaczki” z życia np. skamandrytów, żagarystów czy sióstr z rodu Kossaków. Wśród „branych na warsztat” znalazły się nie tylko skandalistki: Irena Krzywicka i Izabela Gelbard („Czajka” Stachowicz) ale także cenione pisarki jak: Kazimiera Iłłakowiczówna, Zofia Nałkowska czy Maria Dąbrowska.

W pierwszym rozdziale autor podkreślił, że po zakończeniu I wojny światowej, dokonały się zmiany cywilizacyjne a zwłaszcza obyczajowe. W domach pojawiły się łazienki, w garażach auta a ludzie pragnęli odreagować traumę wojenną, biorąc udział w zabawach, dancingach i chodząc do kina, które dopiero rozwijało swoje możliwości. Bywanie literatów w kawiarniach, czy restauracjach, zarówno w dobie Młodej Polski jak i w Dwudziestoleciu Międzywojennym, miało znaczenie przede wszystkim towarzyskie a przy okazji i literackie. Mekką warszawskiej cyganerii tego okresu była „Mała Ziemiańska” przy ul. Mazowieckiej 12. Skamandryci, znani ze swej ekscentryczności i poczucia humoru, otrzymali tam miejsce na półpiętrze. Ów „Olimp” odwiedzali tacy wybitni ludzie kultury i polityki jak: Leśmian, Pawlikowska-Jasnorzewska, Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Adolf Dymsza czy Hanka Ordonówna.

 Autor książki podaje przykłady kawałów jakie robili np. skamandryci. Skory do żartów i znany z ciętego dowcipu Słonimski znalazł wspólny język z innym słynnym kawalarzem Warszawy, Franciszkiem Fiszerem. Fiszer był po imieniu ze wszystkimi ważnymi postaciami Skamandra z wyjątkiem Mieczysława Grydzewskiego. Popularny „Grydz”, zdaniem Fiszera, oznajmił kiedyś, że „ludzkość powstała z gazów”. Redaktor Wiadomości Literackich nigdy niczego takiego tak naprawdę nie powiedział, ale żart ten tak bawił Słonimskiego, że poeta uparcie podtrzymywał wersję Fiszera i powtarzał Grydzewskiemu: „Powiedziałeś Mieciu, powiedziałeś, że ludzkość powstała z gazów”¹.  Skłonność do płatania sztubackich figli, jak pisze Remigiusz Piotrowski, miała np. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Pewnego razu, w Nicei, do siedzącej na ławce poetki podszedł mężczyzna pytając co ona robi tam sama. Padła odpowiedź, że jest pielęgniarką i towarzyszy osobie umysłowo chorej. Po chwili oczom mężczyzny ukazała się owa „wariatka”. Była nią… jej siostra, Magdalena Samozwaniec.² 

Zapraszam do tej „lekkiej” lektury, stosownej na panujące latem 2015 r. iście afrykańskie upały. 
 



 1. Por. R. Piotrowski, Literaci w przedwojennej Polsce : pasje, nałogi, romanse, Warszawa 2015, s. 36
 2. Tamże, s. 49