niechciani generalowieSzymon Nowak
Niechciani generałowie: Sosabowski, Maczek, Bór-Komorowski i inni. Powojenne losy polskich oficerów
Warszawa, Fronda PL, 2018.

W dżdżysty i pochmurny czerwcowy dzień 1946 r. odbyła się wielka parada zwycięstwa nad hitlerowskimi Niemcami i Japonią, która zgromadziła w Londynie setki tysięcy obserwatorów. Wśród najbardziej egzotycznych defilujących np. Hindusów, sanitariuszy z Fidżi, policjantów z Libanu, oddziałów roboczych z Seszeli, nie było Polaków, którzy stanowili piątą armię wśród sprzymierzonych i którzy uczestniczyli w wojnie od samego początku.1
Polski rząd w Londynie przestał się liczyć na arenie międzynarodowej po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, wejściu ZSRR do antyhitlerowskiej koalicji i zaangażowaniu się USA w działania zbrojne po stronie aliantów.

Tuż po wojnie zachodni sojusznicy powiadomili przedstawicieli PSZ, iż armia polska na Zachodzie musi być rozwiązana. Polacy z gen. Władysławem Andersem na czele z trudem przyjęli kolejne upokorzenie. Polscy żołnierze musieli zdjąć mundury i zająć się przyziemnymi sprawami. Najtrudniej z odnalezieniem się w nowej sytuacji, wyszukaniem odpowiedniego zajęcia oraz wdrożeniem w tryb fizycznej pracy zarobkowej mieli polscy generałowie. Dowódca Podlaskiej Brygady Kawalerii z kampanii wrześniowej, gen. Ludwik Kmicic-Skrzyński pracował w fabrykach Manchesteru. Gen. Marian Przewłocki, który swego czasu był szefem sztabu Armii Polskiej na Wschodzie, na emigracji musiał pracować jako magazynier i portier w angielskiej firmie. Były Komendant Policji Państwowej gen. Kordian Józef Zamorski zatrudnił się jako windziarz. Obrońca Lwowa z 1939 r. i więzień sowieckiej Łubianki gen. Marian Żegota-Januszajtis uprawiał pieczarki, natomiast dowódca Armii „Prusy”, gen. Stefan Dąb-Biernacki zajął się hodowlą pszczół. Pozostali polscy generałowie, aby zarabiać na życie, prowadzili sklepy i antykwariaty, zajmowali się kreślarstwem, pracowali jako urzędnicy itd.

Autor książki wybrał biogramy dziewięciu polskich dowódców: generałów Jerzego Wołkowickiego, Władysława Bortnowskiego, Tadeusza Komorowskiego, Ludomiła Rayskiego, Stanisława Sosabowskiego, Stanisława Maczka, Leopolda Okulickiego, Stanisława Skalskiego i kontradmirała Józefa Unruga.

Życiorysy bohaterów biogramów czyta się bardzo dobrze, jakby słuchało się opowieści snutych przez nich samych.

Serdecznie zapraszam do lektury
KM

1. Por. Sz. Nowak, Niechciani generałowie: Sosabowski, Maczek, Bór-Komorowski i inni. Powojenne losy polskich oficerów, Warszawa 2018, s.8