Jan Żaryn, Małgorzata Żaryn
Rok 1939. Od beztroski do tragedii
Kraków, Biały Kruk, 2019.

Mimo, że o wojnie pisano i mówiono w 1939 r. wiele, to jednak, jak piszą autorzy książki, niemiecki atak 1 września okazał się zaskoczeniem. Polska dzielnie się broniła i dopiero siły Werhmachtu i Armii Czerwonej razem dały radę pokonać Polaków. Na początku wojny obie formacje dopuściły się masowych mordów na Polakach. Kradziono też powszechnie polski majątek, palono bez żadnego militarnego powodu nasze zabytki, miasta i wsie. Szybko miało się okazać, że główną metoda walki będzie terroryzm, a przeciwnikiem staną się nie tylko żołnierze ale każdy cywil, nie wyłączając małych dzieci. A jeszcze w 1938 r. popularny tygodnik amerykański „Time” ogłosił człowiekiem roku ...Adolfa Hitlera.

Atak Niemiec na Polskę nie był dla Francuzów zaskoczeniem. Opinia publiczna żyła nadchodzącą wojną od wielu miesięcy. Dlatego Francuski Instytut Opinii Publicznej swój pierwszy w historii sondaż przeprowadził właśnie na temat Polski. Badanych zapytano, czy Francja powinna użyć siły, jeśli Hitler zechce zająć Gdańsk. Sprzeciwiło się zaledwie 17 % badanych a 76 % było za rozpoczęciem wojny. Jak piszą autorzy książki, wydaje się, że Hitler trafnie zrozumiał mentalność polityków Zachodu, którzy wbrew własnej opinii publicznej, chcieli ratować pokój za wszelką cenę, a szczególnie za cenę niepodległości innych narodów.¹

Beztroskę a zarazem zbliżającą się tragedię można sobie uzmysłowić czytając kalendarium, w której autorzy książki zestawili wydarzenia roku 1939. Znalazły się tam zarówno wydarzenia wydawałoby się błahe, odzwierciedlające codzienne życie, jak i najważniejsze postaci oraz wydarzenia, rzutujące na przebieg późniejszych wypadków. Liczne ilustracje dobrze kontrastują powszechną beztroskę z pożogą, która opanowała w błyskawicznym tempie cały ówczesny świat...

Jak konstatują autorzy książki: warunki zewnętrzne naszego życia zmieniają się dość szybko, ale zachowania ludzkie już nie. Autorzy książki, znani historycy, chcieli najwyraźniej również przestrzec współczesnych czytelników przed powielaniem postaw, które wówczas okazały się zgubne. Czyli oby beztroska i pragnienie świętego spokoju nie zdominowały zdrowego rozsądku, a wygoda i potrzeba zabawy nie odbierały wrażliwości na konieczność przeciwdziałania złu.

Zapraszam do ciekawej lektury.